Amasya Kürtleri

admin Haziran 3, 2020

0 3.438 3 dakika okuma süresi

Reklam

Amasya Kürtleri kamuoyunda pek bilinmemekte.Ama buraya göç eden Kürtler Amasya’da asırlardır yaşamaktadırlar.

Amasya Kürtleri ,Yavuz Sultan Selim dönemi ve sonrasında özellikle Elazığ,Erzincan ve Dersim bölgesinden Amasya’ya göç ettirilmişlerdir.Dersim, Elazığ, Malatya gibi şehirlerden Amasya’ya göç ettirilenler Alevi,diğerleri ise Sünni inancına sahiptirler.Sunni inancına sahip olanlar genellikle Şeyhbızın aşiretine mensupturlar.

Amasya Kürt Nüfusu

Amasya’da Kürt nüfusu Göynücek,Merzifon ilçelerinde toplanmıştır.Amasya’da Kürt nüfus verileri kesin olmamakla beraber 20 bine yakın bir Kürt nüfustan söz edebiliriz.

Amasya Kürtlerinin Gelişi

Fransız araştırmacı G. Perrot tarafından Orta Anadolu Kürtlerinin tarihine ilişkin 1860’larda yapılan ilk sözlü tarih çalışmasında, buradaki Kürtlerin tarihinin çok eskilere dayandığı ortaya çıkmıştır. Çalışmasında bölgedeki 70-80 yaşındaki insanlara ne zaman oraya yerleştikleri sorusuna iki yüz yıldan daha uzun bir zamandır orada yaşadıkları ve atalarının orada doğduğu yanatını alır.

Kürdolog Mehmet Bayrak, buralardaki Kürtlerin 20. yüzyıldaki sürgünle alakalı olmadığını 19. yüzyıl ve öncesine dayandığını ekliyor. Bu yerleşimlerin ağırlıklı olarak Dersim eyaleti kökenli olduğunu ifade eden Bayrak, “Kasr-ı Şirin Antlaşması’yla birlikte sınırların tekrar belirlenmesi çerçevesinde önce Horasan’a göçmüş olanlar Kasr-ı Şirin’den sonra Dersim bölgesine geri gelen binlerce aile oradaki toprakları tutulmuş olduğu için tedricen batı yönlerine doğru aktılar. Özellikle Alevi olan bu kesimler daha çok Dersim kökenli.

Orta Anadolu’daki Kürtlerin varlığına dair çeşitli çalışmalar ve araştırmalar yapılmış olsa da şu ana kadar Amasya’da yaşayan Kürt Alevilerle ilgili ciddi bir araştırmaya rastlandığı söylenemez. Bu konuda ilk olarak ortaya çıkan veri olarak kabul edilebilecek 28 Ekim 1927 tarihinde yapılan nüfus sayımında, Amasya’da anadili Kürtçe olan kadın ve erkeklerin sayısı 3256 olarak saptanmıştır. Bu sayımdan 73 yıl sonra yapılan başka bir sayımda ise Amasya’da 2700 Kürtün yaşadığı tespit edilmiştir. Yapılan sayımlar sonucu ortaya çıkan resmi rakamlara göre binlerce Kürtün burada yaşadığı ortaya çıkıyor. Bugün sayıları ne kadar olduğun bilinmeyen ve 20’nin üzerinde köyleri olan Amasyalı Kürtler daha çok Amasya’nın Göynücek ilçesinde ve Mecitözü’ne yakın yerlerde yerleşikler. Amasya’nın merkezinde de birkaç küçük köyleri olan Kürtlerin sınırdaki Yozgat, Çorum ve Tokat’taki Kürtlerle aynı “öz”den olduklarını düşünüyorlar.

Amasya’da örf-adetlerini, geleneklerini, kültürlerinin Kürt coğrafyasından neredeyse hiç fark olmadan yaşadıklarını ifade eden Benli, çocukluk anılarında sürgün edildikleri zamanlarda çok ağır şeyler yaşadıklarının anlatıldığını anımsadığını ifade ederek, “Biz hikayemizi bilmiyoruz, ama nereden geldiğimizi biliyoruz. Babaannemin Bingöl, dedemin ise Elazığ’dan buraya gelmişler. Bizim köylerin hepsinde hala Kürtçe konuşulur. Hatta Kürtçe bilmeyen Kürtler bize çok garip gelirdi. Bende dahil, bizim çocuklarımız çoğunlukla Türkçeyi ilk okula başladığımızda öğrenmeye başlardık” diye konuştu. Kendi aralarında kendilerini “öz” olarak tanımladıklarını dile getiren Benli, aynı “öz” den olarak gördükleri insanların hepsinin Elazığ ve Dersim bölgesinden oraya göç edenlerden oluştuğunu söyledi. Hala yılbaşından bir süre sonra Sersal’i kutladıklarını ve Kürt coğrafyasında yaşandığı gibi Kalê-Pîrê yaptıklarını ve ev ev gezerek hediyeler topladıklarını aktaran Benli, bundan 20 yıl öncesine kadar da köylerindeki yaşlı kadınların Türkçe bilmediğini belirtti.
Fevzi Gür-Salih Kahriman’ın hazırladıkları ve Amasya Belediyesinin yayınladığı “ Amasya Nüfus Defterleri 1840 “ isimli kitabı incelerken, “Kürtler” isimli köyler yer almaktadır.”Kürtler” ismindeki köylerin isimleri günümüzde yoktur.Zira isimleri değiştirildiler.

Amasya sancağının, Ezinepazar, Akdağ ve Geldiklan nahiyelerine bağlı köylerin isimleri arasında dört köy “ Kürtler” ve “Yeni Kürtler” olarak geçiyordu. Akdağ(Çiğdemlik) nahiyesine bağlı “Kürtler” isimli bir köy bugün bulunmamaktadır. Ya isimi değişerek başka bir köyle birleşmişti, ya da oradan başka bir yere göç etmişlerdi. Ancak, Ezinepazar ve Geldiklan nahiyelerine bağlı “ Kürtler köyü” köylerine ilgili eserin 50. ve 454. sayfalarında bugünkü isimlerine ulaştık.

Ezinepazar’a bağlı “Kürtler köyü” nün bugünkü ismi ARDIÇLAR olup, Amasya merkeze bağlı bulunmaktadır. Geldiklan (Zara-Doğantepe) nahiyesine bağlı “Kürtler” köyünün adı YEŞİLTEPE olup, Merzifon ilçesine bağlıdır. GELDİKLAN (ZARA-DOĞANTEPE) nahiyesine bağlı “Yeni Kürtler” -Kürdler-i Cedit’in yeni adı ise, ALAKADI olup, Denizli escort Amasya merkeze bağlı bir köydür.

AİLE LAKAPLARI

Kitapta, iligili köylerde oturanların aile lakaplarına da yer verilmektedir. Akdağ nahiyesine bağlı “Kürtler” köyünde oturanlar şöyle tanımlanmaktadır:

-Ulvanlıoğlu Ahmet, Mehmet, Bıyıkoğlu Recep, Mehmet, Hacıoğlu Ahmet. (sayfa 259)

Ezinepazarı’na bağlı “Kürtler köyü”nde (Ardıçlar) oturanlar ise, Kürtlerlioğlu Hüseyin, Çakaloğlu İbrahim, Delioğlu Mehmet, Ağzı açıkoğlu Halil, Alioğlu Osman, Hayıroğlu Hasan, Köse Hasanoğlu Veli, Memişoğlu İbrahim, Çakaloğlu Hüseyin, Ağzı açıkoğlu Mehmet, Ağzıaçıkoğlu İsa, Çulcuoğlu Mustafa, Sarıoğlu Hasan lakapları ile kayıt edilmişlerdir. (sayfa 342)

Geldiklan nahiyesine bağlı “Kürtler” (Alakadı köyü) Bodrum escort köyündekilerin lakapları ise, Kocuroğlu, Kuru İsmail oğlu, Kara Hasan oğlu, Küçük İbrahimoğlu, Kadıoğlu, Kethudaoğlu, Hasanpaşaoğlu, Tataroğlu, Zaferoğlu, İbrahimoğlu aileleri olarak geçmektedir. (Sayfa 454)

Geldiklan nahiyesine bağlı Kürtler-i Cedid-Yeni Kürtler (Yeşiltepe) olarak geçenlerin aile isimleri de şöyledir:
Kürt kızı oğlu Süleyman, Murtazaoğlu Ahmet, Mollaoğlu Satılmış, Köse Süleymanoğlu Hüseyin, Zobuoğlu Hüseyin, Mollaoğlu Ali. (Sayfa 430)