Orta Anadolu Kürtleri

Bu yazımızda Kürdistan Coğrafyasından sürgün edilen göç ettirilen Orta(İç) Anadolu Kürtler‘i hakkındaki araştırmalarımızı sizlerle paylaşacağız.

Günümüzde Orta Anadolu Bölgesinde  yaşayan yerli Kürtler yaklaşık olarak 1.5 ile 2 milyon arası Kürt nüfusu mevcuttur.

Burda sayısını verdiğimiz Kürt nüfusu Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında göç ettirilmiş sürgün edilmiş olan Kürtleri kapsamaktadır.

Özellikle son yıllarda Doğudan Batıya büyük şehirlere çeşitli sebeplerle göç edenleri kapsamamaktadır.
Bu yazımızda bahsettiğimiz gibi bu yazımızda Orta Anadolu’nun yerlisi olmuş olan Kürtleri kapsamaktadır.

Orta Anadolu Kürtleri Ne Zaman Nereden Geldiler?

İç Anadolu Kürtler’inin büyük bir bölümü Osmanlı Devleti zamanında 18.yy’ın sonlarıyla 19.yy’ın ilk yarısında göç ettirilmiştir.

Kürtler Orta Anadoluya ilk kez Yavuz Sultan Selim döneminde göç ettirildiği bilinmektedir.Yazılı olarak İlk göçlere dair belgelere 1463 tarihli Tahrir Defteri’nde mevcuttur.

Daha sonraları 18.yy’da ve 19′.yy’ılın ilk yarısında bu göçler sıklaşmıştır.

1925 yılında meydana gelen Şeyh Said Olayında sırasında geniş kapsamlı sürgün olayları yaşanmış, bir milyon civarında insan Batıya sürgün edilmiştir ve bunlardan bir kesimi Trakya’da bulunan Tekirdağ’a kadar sürülmüşlerdir.Şeyh Said İsyanı’ndan sonra sürgün edilen Kürtlerden bazıları Konya yöresindeki Omeranlı köyüne sürgün olarak gelmişlerdir. Böylece 20. yüzyıl başlarında Orta Anadolu’ya yönelik sürgün ve Kürt göçleri devam etmiştir.

Kürtler,Kürdistan Coğrafyasının; Adıyaman (Besni, Kahta) , Malatya, Kuzey Irak’ın Bezeyan Bölgesi, Kerkük bölgesi, Muş, Malazgirt, Elazığ,Varto Kars,Ağrı,Van,Erzurum,Urfa,Bitlis bölgelerinden Orta Anadoluya Göç Ettirilmişlerdir.

Orta Anadoludaki Kürtlerin Yaşadığı Şehirler

Kürtler,Orta Anadolu‘nun daha çok Ankara, Aksaray,Konya, Kırşehir şehirlerine göç ettirilmişlerdir.Bu şehirlerin yanı sıra Çorum,Niğde,Tokat,Yozgat,Çankırı,Amasya,Afyon Kastamonu ,Kayseri Sinop,Nevşehir şehirlerine de Kürtler yerleştirilmişlerdir.

Günümüzde bu şehirlerde belirgin bir Kürt nüfusu vardır.

Orta Anadolu Kürtlerine “Tuz Gölü Kürtleri” de denilmektedir. Mustafa Kemal Atatürk 16/17 Ocak 1923 tarihlerinde Ahmet Emin Yalman ile yapılan söyleyişinde “Konya çöllerindeki Kürtler” ifadesini kullanmıştır.

1927 yılında yapılmış nüfus sayımına göre bu şehirlerde yaşayan Kürtlerin sayısı 116.371. Ancak bu nüfus sayımının kriterlerinin pek de sağlıklı olmadığını bir kenara yazmak gerek. Kimilerine göre Kürtçe konuşanların yaşadıkları yerlerde nüfus sayımının yapıldığı söylenirken, kimilerine göre de sayım yapıldıktan sonra bir başka köye gidildiğinde, eğer köyler birbirine eşit büyüklükte ise, gidilen köyün nüfus bilgilerini ezberden yapıldığı bilgilerine ulaşıyordu.

Kürtler Neden Orta Anadolu’ya Göç Ettirildiler?

Aslında bunun birden çok nedeni var. Birincisi Kürtlerin örgütlenmesinin önüne geçmek Kürdistan Coğrafyası‘nı Kürtsüzleştirmek.Bunun için Kürtler batıya,Türkler ise doğuya sürülmüşlerdir.

Örneğin; Malatya,Erzincan,Erzurum,Adıyaman bölgelerindeki Kürtler, Orta Anadolu’ya,Batı bölgelerinden ise bu şehirlere Türkler göç ettirilmişlerdir.
Hem Doğudaki bu şehirlerin Kürtlerin etkinliğini zayıflatmak,hemde İç Anadolu‘ya göç ettirilen Kürtlerin asimilasyonunu sağlamak.

Türkleştirme politikasının bir ayağı olan bu proje günümüzde ne yazıkki başarıya ulaşmıştır.Öyleki Orta Anadolu‘daki Kürtler’in büyük bir bölümü Türkleşmiş ve aynı zamanda Erzincan,Erzurum,Adıyaman,Malatya,Elazığ gibi şehirlerde büyük ölçüde Türkleştirilmiştir.

 

Diğer sebebi ise ekonomik nedenli.Hayvancılıkla geçinen Göçebe olan aşiretleri yerleşik hayata geçirmek ve devlete katkı sağlamaktır.Zira göçebe olan topluluklar Osmanlı zamanında devlete bir yük teşkil etmekteydiler.Çünkü göçebe olan topluluklar hem vergi vermezlerdi hem de devlete asker göndermezlerdi.Osmanlı bunun çözümü olarak göçebe olan aşiretleri dağlık alanlardan ovalara göç ettirmişlerdir. Bunun sonucunda hem tarım alanları işletilerek devlete vergi sağlanmış hemde orduya asker göndermişlerdir.

Bakanlar Kurulu‘nun 6 Ağustos 1938 tarihinde aldığı başka bir kararda ise şu ifadeler geçmektedir: “Tunceli halkından ve yasak bölgelerin içinden ve dışından 5000-7000 kişinin batı illerine nakil ve iskânı; yasak bölge dışında bulunan fakat yerlerinde bırakılması caiz olmayan aşiret reisleri, kolbaşıları, seyit ve şerirlerle bunların aile ve yakınlarının da batıya nakle tabi tutulmaları (…), ele geçen mahkûmların hükümlerinin infazları…”

Dersim katliamı, katliam ve talanlarla 1938‘de son buldu. ‘Resmi bir belge bulunmamasına rağmen bazı kaynaklar Dersim’deki katliamdan  sonra 3 bin ailenin sürgün edildiği belirtir.

Bu husulardan dolayı Kürdistan Coğrafyasından yüz binlerce Kürt İç Anadolu şehirlerine göç ettirilmişlerdir.

Orta Anadolu’ya Göç Ettirilen Kürt Aşiretleri

Canbeg

Şeyhbızın 

Mirdesiler (Gawesti)

Bereketi

Mirani 

Xelikan

Terıkan

Rişvan(Reşiler)

Halekânlı 

Cüdkânlı

Ömeranlı 

Sefkanlı 

Kütük 

Nasır 

Meyhanlı 

Cihanbeyli 

Ekecik 

Orta Anadoludaki Kürtlerîn Büyük Çoğunluğu Asmile Oldular

Türkleştirme politikaları Kürtlere vurulmuş en büyük Kültürel darbe olmuştur.Türkleştirme politikaları sonucu milyonlarca Kürt Türkleşmiş aslından uzaklaşmıştır.

Gerek okullardaki Kürtçe anadilde eğitimin olmaması,gerekse müfredatın ırkçı Türkleştirme politikasının üzerine kurulması,Kürtlerin inkar edilmesi gerekse medyadaki propagandalar yüzünden milyonlarca Kürt,özünü kaybetmiş Türkleşmiştir.

Bu yüzden Kürt milli bilinci oluşamamış Kürtler arasında siyasi birlik sağlanamamıştır.

Orta Anadolu Kürtleri asırlardır kimliğini korumasına karşın maalesef günümüzde bunun tam tersini görmekteyiz. Günümüzde Orta Anadolu’daki Kürtler asimile olmuş bırakın Kürtçe konuşmayı, Kürt olduklarını dahi bilmeyenler hiç azımsanmayacak sayıdadır.

1861-72 yılları arasında Orta Anadolu’da araştırma yapan George Perrot, Haymana Kürtlerini yazar. Harputlu bir tercüman aracılığıyla ordaki Kürtlerle anlaşan Perrot “Yöre Kürtlerinin Kürtçe dışında başka dil bilmediğini” ifade eder. Perrot onlara “Orta Anadolu‘ya ne zaman göç ettiklerini ” sorar. Yaşlı Kürtler “Birkaç kuşak önce geldiklerini” söylerler. Perrot; “arka arkaya buralara (Orta Anadolu‘ya) gelen kuşakların, sonbaharda dökülen ve savrularak ortadan kaybolan yapraklar gibi arkalarında iz bırakmadıklarını” da ekler. (sayfa 22)

Evet o zamanlarda Kürtçe’yi bilen bir nesilden,günümüzdeki Kürt olduğunu dahi bilmeyen bir nesile..

Kürt Tv Kanalı Rûdaw’a konuşan Araştırmacı – Yazar Mem Xelikan, “Amaç onları ata topraklarından uzaklaştırmaktı. Onları asimile edip köklerini unutturmaktı. Ancak işgalciler bununla muradına eremedi. Kürtler’in zengin kültürü kolayca yok edilemedi ve bugüne kadar korundu” diyor.

Aralık ayında Orta Anadolu Kürtleri (KOMKURD-AN) Derneği kurularak, kültürel çalışmalara hız verildi.

KOMKURD-AN Başkanı Levent Kanat, dernek sayesinde birçok faaliyette bulunabileceklerini söylüyor.

Kanat, “Şehirlerdeki yeni nesil çocuklarımız, dillerini unutuyor. Kültürlerinden uzaklaşıyor. Bu bizim için büyük bir tehlike. Dernek, Orta Anadolu sanatını, kültürünü geliştirip canlı tutacak. Çocuklar anadillerinde konuşabilsin diye çalışmalar yürütülecek” şeklinde konuştu.

Türkleştirme Politikaları sonucu Kürtler’in asimile olduğu gerçek ama bunun önüne geçilebilir.

Ev aile ortamında çocuklarımıza Kürtçe’yi anadillerini mutlaka öğretmemiz lazım.Çocuklar okula başladıkları zaman zaten Türkçe’yi zaten öğreneceklerdir.