Tarihi araştırmalarımıza devam ediyoruz.Bu yazımızda Malatya Kürtlerini ele alacağız.
Malatya’da Kürt Var mı?
Malata Kürtleri nereye Gitmiştir?
Günümüzde Malatya’da Kürt varlığından söz edebilirmiyiz?
Malatya,Kürt coğrafyası içerisinde uç noktada yer alan ve demografisi en çok değiştirilen şehirlerin başında gelmektedir.Geçmişte Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bir şehir dokusu varken şimdi ise bırakın başkalarını Kürtler bile kendi varlğından bi haberler.
Malatya Kürtlerinin Sürgün Edilmesi
Orta Anadolu Kürtleri adlı çalışmamızda belirttiğimiz gibi Orta Anadolu Kürtlerinin büyük bir bölümü Malatya Adıyaman,Elazığ Erzincan Kars Muş Urfa ve Ağrı şehirlerinden göç ettirilmişlerdir.Özellikle Malatya,Elazığ Adıyaman dikkat çekmektedir.
Malatya Kürtleri Ne Zaman Sürgün Edilmişlerdir.
Malatya,Adıyaman başta olmak üzere Kürdistan coğrafyasındaki Kürtler Orta Anadolu‘ya göç ettirilmişlerdir.Bu göç ettirmeler Osmanlı Devleti zamanında 18. yüzyılın sonlarına doğru başlamış Cumhuriyet dönemi Şeyh Sait İsyanı,Dersim Katliamı ve sonraki zamanlarda da devam ettirilmiştir.Yakın zamanda yine 2015 yılında ise Ukrayna‘dan Ahıska Türkleri Erzincan ve Bitlis başta olmak üzere Doğu Anadolu şehirlerine yerleştirilmiştir.
Ayrıca James B. Fraser’ın bin sekiz yüz yirmi beş tarihli “Narrative of a Journey into Khorasan in the Years 1821-1822” kitabında, “İran Horasan Bölgesine bazı göçler on altıncı yüzyılın başlarından itibaren Afrîn, Maraş, Malatya, Sivas, Çemişgezek, Dersim, Harput, Erzurum, Ahlat, Van, Dağlık Karabağ, Urmiye ve Mehabad’dan gerçekleşmiş” olduğunu açıklamıştır.
Malatya Kürtler’inin Göç Ettirilmesi ve Türkleştirme Politikaları
Malatya Kürtlerinin sürgün edilmesi diğer Kürt şehirlerindeki göç hareketlerinde olduğu gibi tamamen Türkleştirme Politikası çerçevesinde yapılmıştır.
Sürgünlerin en önemli ayağı olan Türkleştirme politikası çerçevesinde Adıyaman,Erzurum,Erzincan,Malatya bölgelerindeki Kürtler Orta Anaadolu’ya,Orta Anadolu’daki Türkler ise Doğu Anadolu’daki bu şehirlere göç ettirilmişlerdir.Bu çerçevede hem Doğu Anadolu Türkleştirilecek hem de Orta Anadolu’ya göç ettirilen Kürtler de Türkleştirileceklerdir.
Bu Türkleştirme Politikası yüzyıllar boyunca devam etti ve başarılı oldu diyebiliriz.
Zira Evliya Çelebi‘nin 1600’lü yıllarda yazdığı Seyahatnamesinin 4.cildindeki Doğu Anadolu gezisinde “Malatya,Türkmen ve Kürt şehridir.Kürt ve Türkmen lisanı üzerine konuşurlar” dediği Malatya’da bugün Kürt ve Kürtçe’den eser yok.. Malatya büyük oranda Türkleştirilmiş bir şehirdir.
Malatya’da Kürtlerin Yoğun Olarak Yaşadığı Yerler
Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Malatya’nın ilçelerinin bazıları
-Pütürge
-Arguvan
-Yazıhan
-Akçadağ
-Doğanşehir
-Akçadağ
Kırsal yerleşmelerde Kürt köylerine rastlamak mümkün
Malatya merkezde Sunni Türkler yoğunlukta olmasının yanı sıra çok sayıda Alevi ve Kürtlerde mevcuttur.
Malatya’da Günümüzde Kürtler Ne Durumda?
Günümüzde Malatya Kürtlerinin çoğunluğu asimile olmuş asıllarını kaybetmişlerdir.Bazıları Kürt olduklarının bile farkında değiller.
Malatya’da Hangi Kürt Aşiretleri Var?
-Kotî (Malatya’nın güneydoğusunda yaşarlar. Tarihi Guti’lerle ilişkilerinin olabileceği üzerinde durulmaktadır.)
-Porka (Malatya’nın güneyinde yaşarlar.Zazaki ve Kuzey Kurmancisi konuşurlar, Alevidirler)
-Sînaminî (Sinan adıyla da bilinirler. Malatya’nın güney, kuzey ve kuzeybatı kesimleri ve Antep’in kuzey kesimlerinde yaşarlar. Lakî aksanıyla konuşurlar ve genel olarak Alevidirler)
-Malikan (Melîk, Mêlik ve Mêlikan adıyla bilinirler. Malatya’nın doğusunda ve Urfa’nındoğusunda yaşarlar)
-Derecan (Malatya’nın kuzeybatısında yaşarlar.Zazaki ve Kuzey Kurmancisi konuşurlar, Alevidirler)
Doğu Şehirlerinin Türkleştirme Politikası Göçlerinin Bazı Belgeleri
Koçgiri’de Kürt başkaldırısının kanlı bir şekilde bastırılması sonrası, harekatın ordu komutanı Nurettin Paşa, Büyük Millet Meclisi’ne ve Genelkurmay’a bazı önerilerde bulunur. 16-17 Ocak 1921’de yapılan gizli celsede Kürt milletvekilleriyle Nurettin Paşa ve onu mecliste koruyan tek kişi olan Mustafa Kemal arasında çok sert tartışmalar yaşanır. Özetle Nurettin Paşa, isyanın bastırılmasının bir şey ifade etmeyeceğini, Kürtlerin acilen derdest edilerek Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde Türklerin arasına serpiştirilmesi ve asimile edilmeleri gerektiğini, onların yerine de Türk ırkından olanların bölgeye yerleştirilmesi gerektiğini savunur.
Yine bu maddenin öngördüğü üzere on sene içinde Bulgaristan, Yugoslavya, Kafkasya ve Azerbaycan’dan her yıl 50.000 kişi olmak üzere 500.000 bin kişi Kürdistan topraklarına yerleştirilecektir. Bunun yanında, Malatya, Elaziz, Diyarbekir, Bitlis, Van, Muş, Urfa, Ergani, Hozat, Erciş, Adilcevaz, Ahlat, Palu, Çarsancak, Çemişgezek, Ovacık, Hısnımansur, Besni, Arga, Birecik, Çermik, Hekimkan’da Kürtçe konuşma yasaklanacak, itiraz edenler Türk illerine sürüleceklerdir.24 Şubat 1925’te Urfa, Mardin, Muş, Bingöl, Elazığ, Siirt, Diyarbekir, Dersim, Bitlis, Van, Hakkari, Malatya ve Erzurum illerinde sıkıyönetim öngören Örfi İdare Kanunu kabul edilir. Aynı gün Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nda Kürtleri hedef alan bazı maddeler görüşülür ve değişiklikler yapılır. Birkaç gün sonra 4 Mart 1925’te İsmet Paşa’nın siyasi ikbalinin en önemli mevzisi kabul edilen Takrir-i Sükun Kanunu çıkarılır ve İstiklal Mahkemeleri kurulur. 8 Eylül 1925’te kabul edilen aynı isimli kanun üzerine 24 Eylül 1925’te Şark Islahat Planı devreye sokulur.
Kürt Yazar İbrahim Halil Baran’ın Yorumu:
“Ergani’den Çüngüş’e Türk köyleri arzı endam eder. Yazıktır ki Elazığ artık sadece tarihsel olarak bir Kürt şehridir. Malatya deseniz içi cız eder insanın. Kürdistan’dan sürgün edilmiş olan Kürtlerin çocukları artık Türk kimliğinin önemli taşıyıcıları. Örneğin Boyabat ve Polatlı Kürtleri, Türkçü hareketlerin bel kemiğini oluşturuyor. Bütün bunlar bir planın parçasıdırlar ve sürekli bu planlar yenilenerek uygulanıyor. ”
www.kürtler.com