Kürdistan coğafyasının doğu yakasında bulunan Rojhılat’taki yani İran Kürtleri hakkında bilgiler vereceğiz.Bilindiği üzere Kürdistan coğrafyası Kasr-ı Şirin Antlaşması ile iki parçaya bölünmüştür.Kürdistan Coğrafyası Türkiye ve İran arasında paylaşılmıştır.Diğer antlaşmalarla beraber Kürdistan Coğrafyası 4’e bölünmüştür.
Kürdistan Coğrafyasında ;
Türkiye tarafına Kuzey Kürdistan (Bakur)
Irak Tarafına Güney Kürdistan (Başûr)
Suriye tarafına Batı Kürdistan (Rojava)
İran tarafına ise Doğu Kürdistan (Rojhilat) denilmektedir.
İran’da da Türkiye’dekine benzer siyasi suçlara ağır cezalar verilmektedir.Çok sayıda tutuklamalar ve idamlar gerçekleşmektedir.
İran’daki Kürtlerin durumlarına bakacak olursak idam cezası olmasına rağmen kültürel anlamda yasaklar Türkiye kadar olmamıştır.
Zira İran’da herkes tarafından “İran Kürdistanı” tabiri kullanılmaktadır.İran’da Kürdistan isminde bir eyalet de vardır ama bu hususta Kürdistan Eyaleti ile İran Kürdistan‘ı yada Doğu Kürdistanı karıştırılmamalıdır.Kürdistan terimi bu ayelet isminden gelmemektedir.Sadece eyaletin ismi Kürdistan eyaletidir.
İran’da Kürtlerin kültürü ile yasaklar fazla değildir dedik öyle ki İran’da Kürdistan Üniversitesi isminde bir üniversite bile vardır.
Doğu Kürdistan‘ın tüm şehirlerinde Kürtçe ilkokullar ve ortaokullarda zorunludur.Üniversitelerde de Kürtçe bölümler mevcuttur.
Anadilde eğitim ve diğer kültürel temel hakları bugün bölücü olarak niteleyen Türkiye’nin aksine İran bunu bir zenginlik olarak görmektedir.
Sadece Doğu Kürdistan eyaletlerinde değil diğer Fars ve Azeri yoğunluklu eyaletlerdeki üniversitelerde de Kürtçe öğretilmektedir.
İran Kürtlerinin Nüfusu Ne Kadar?
İran’daki Kürt nüfusu Türkiye tarafından sonra ikinci büyük Kürt nüfusunu barındırmaktadır İran’daki Kürt nüfusu 10 ile 13 milyon arası diyebiliriz.Bu rakamları çok görenlerde,az görenlerde mevcuttur ama yaptığımız araştırmalara göre ortalama 10 ile 13 milyon arası bir Kürt Nüfusundan söz edebiliriz.
İran’da Kürtler,Fars ve Azerilerden sonra ülkenin 3. büyük nüfusa sahiptir.
İran’daki Kürt Şehirleri
İran’daki Kürt nüfusu Doğu Kürdistan’ın şehirlerinde yani Türkiye sınırında toplanmıştır.
Doğu Kürdistan’daki başlıca Kürt Şehirleri;
Kirmanşah (Kirmaşan)
Senendec (Sine)
Piranşehr (Xanê)
Mahabad (Mehabad)
Marivan (Merîwan)
Uşnu (Şino)
Pave (Pawe)
Sakkez (Seqiz)
Sardeşt (Serdeşt)
Kamyaran (Kamyaran)
Bukan (Bokan)
Bane (Bane)
İlam (Îlam)
Bicar (Bîcar)
Kurve (Qurwe)
Kürdistan coğrafyasının dışında kalan Horasan Bölgesinde de günümüzde yaklaşık 2 milyon Kürt yaşamaktadır.Bunlar Safevi lideri Şah Abbas rejimi tarafından sürgün edilmişlerdir.
Kürdistan’ın tarihi köylerinden biri olan Palingan köyü, Doğu Kürdistan’ın Sine kenti, Kamyaran ilçesine bağlı. Bu köy UNESCO tarafından Dünya Mirasları Listesi’ne alındı.
Mahabad Kürt Cumhuriyeti Ocak 1946′da Doğu Kürdistan’ın manevi başkenti olan Mahabad şehrinde kurulmuştur. Mahabad Kürt Cumhuriyeti ile ilgili daha fazla bilgi için Kürtlerin Tarihte Kurdukları Devletler adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
İran’ın başkenti Tahran’ın en büyük caddelerinden birinin adı Kürdistan olmasına karşın Türkiye’de Kürt şehirlerinde Kürtçe tabela asmak bile halen yasak.
Şah’ın kişisel uçağının adı da Kürdistan’dı. O dönemde Ankara’yı ziyaret ettiğinde sorun olmuştu. Çünkü Ankara’ya ‘Kürdistan’ isimli bir uçak inmişti. Özellikle asker bunu hiç sevmemişti. Ama misafirdi, o yüzden hayır diyemediler. Ama sanırım gazetelerdeki fotoğraflarda o yazıyı sildiler.
Doğu Kürdistan‘daki (İran Kürdistanı) Kürtlerin büyük çoğunluğu Sünni inanca sahiptirler.Ayrıca Kürtçe’nin Soranice lehçesiyle konuşmaktadırlar.Kurmanci lehçesi daha çok Bakur sınırında Ûrmiye tarafında konuşulmaktadır.
Kürtler siyasi anlamda büyük baskı içinde bulunmaktadırlar.Kürtler’in Sünni inanca sahip olması da bunda etkendir.Hem Kürt hemde Sünni olunca İran’da baskı altına almak için iki neden bulunuyor demektir.
İran’da idam edilen siyasetçi Kürtlerin hepsi Sünni inanca sahiptirler.
www.kürtler.com